A batalla de Casal do Eirigo: Unha retirada que soubo a vitoria e que finalizou con 400 franceses mortos en combate.
A de Casal do Eirigo foi unha batalla sanguenta en dous actos que se librou o 27 de abril de 1809. Ante a presenza dunha avanzada de franceses en Padrón, as tropas galegas puxeron rumbo ás terras de Iria. A metade de camiño entre Caldas e Valga, xusto no outeiro de Casal do Eirigo, situouse o batallón de "La Victoria", capitaneados por Colombo, e avanzaron tamén até a zona a compañía de Tiradores do Miño e o primeiro e segundo batallón de Lobera, "integrado por uns catrocentos recrutas mal adestrados e peor armados", posto que apenas dispuñan de cen fusiles, relata José Piñeiro Ares no seu libro "Historia de Puentecesures".
Os soldados franceses un mil homes lanzaron un ataque, pero os destacamentos locais lograron rodealos e atacáronos pola retagarda á vez que abrían fogo desde o cume de Casal do Eirigo. Os franceses tiveron que retirarse e ocultáronse en zonas como Xanza, A Tarroeira e San Xulián de Requeixo.
Pero a loita tivo un segundo acto que tamén se relata no libro de José Piñeiro Ares. O que foi alcalde cesurán conta que "por cada soldado ou paisano galego máis que soldados eran campesiños mal armados había cinco franceses armados até os dentes", que contaban con pezas de artillaría e seccións de cabalaría. O ataque dos galos foi inminente. Despregáronse polo camiño real atacando con tres columnas de artillaría. O segundo batallón de Lobera entrou en pánico e os seus integrantes fuxiron, polo que os Tiradores do Miño "cubríndose de gloria" ocuparon o seu lugar e fixeron retroceder ao inimigo, causándolle moitas baixas. Outro tres batallóns franceses e trescentos xinetes atacaron ao batallón de "La Victoria", que loitou "heroicamente" até o límite das súas posibilidades, ata que Colombo ordenou unha retirada que soubo a vitoria xa que as tropas inimigas sufriron 400 mortos e un milleiro de feridos, por 60 baixas e 120 feridos nos batallóns locais.
Pero os franceses non aproveitaron esta retirada xa que se dedicaron a saquear e queimar casas polas zonas de Setecoros e San Clemente. Ao día seguinte fixéronlles cre que ían cortarlles o paso no viaduto de Pontecesures e que en Padrón se organizaba unha sublevación na súa contra, polo que "abandonaron as terras altas de Valga dirixíndose ao val, onde foron acuartelados".
